گلپایگان؛ از تیمره تا ارگ گوگد

ناظم نیوز: گلپایگان با آب و هوای مطبوع و نسبتا خنک و نیمه کوهستانی در مسیر جاده تاریخی ابریشم قرار داشته از اینرو اهمیتی در تجارت در آن دوران را داشته است
از طرفی، رود گلپایگان نیز یکی از جذابیت های مهم گردشگری شهر گلپایگان است که در طول تابستان پذیرای مردم این منطقه و مسافران برای بهره مندی از یک طبیعت زیبا و پیمایش و تفریح در آب می باشد .
ارگ گوگد در حومه شرقی گلپایگان یکی دیگر از جاذبه های این شهر است که هرچند بعد از بازسازی تبدیل به هتل شده ولی پذیرای بازدید گردشگران نیز هست.
مناره 18 متری شهر گلپایگان که به آن «میل گلپایگان» هم گفته می شود، در زمره بلندترین مناره های قرن پنجم هجری قمری و مربوط به دوره سلجوقی است. این بنا در سال 1317 -18 مرمت شد. منار گلپایگان دارای دو در است و در درون آن پلکانی تعبیه شده. قسمت های پایین و بالای مناره مرمت گردیده و دارای کتیبه آجری است که این کتیبه به خط کوفی نوشته شده و فاقد تاریخ می باشد و متن کتیبه آن از آیات کلام الله مجید است. این مناره با قدمتی حدود 900 سال در برابر عوامل طبیعی (زلزله، باد، باران، سرما و گرما) سرفراز برجای مانده و از جمله بلندترین مناره های ایران می باشد. دو راه پله دارد که بصورت دورانی با 64 پله به بالای مناره می توان صعود کرد. این مناره از زمان سلجوقیان است که ساختمان آن را احتمالا با ساختمان مسجد جامع و بازار چهارسوق همزمان می دانند. گفته می شود این مناره برای راهنمایی کاروانیان بوده و بالای آن چراغ نصب می کرده اند و در جنوبی چهارسوق از جلوی مناره شروع می شده است. لازم به ذکر است که ،سالها پیش اطراف آن را پا منار می نامیدند که خاکی و شامل چندین خندق بوده است. بنا بر اظهارات کسبه محلی این بنا هنوز مورد بی مهری مردم است و آنطور که باید در حفظ آن تلاش نمی شود. در قسمت جلویی این اثر یک شیر سفید رنگ دیده می شود که ظاهرا سالها پیش همتای دیگری هم داشته که مشخص نیست که اکنون کجاست و چه کسی و یا چگونه شیر دوم را از این منطقه برده است. مناره گلپایگان در تاریخ 28 خرداد 1315، با شماره 250 جزو آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
سنگ نگاره های تیمره در 15 کیلومتری گلپایگان با قدمت چند هزار ساله مربوط به ماقبل تاریخ و دوران پارینه سنگی و قبل از کشف فلزات هستن که بزرگترین و کاملترین مجموعه سنگ نگاره های ایران، از لحاظ تنوع موضوعی، زیبایی نقوش، قدمت، تنوع سبک حکاکی، فراوانی و گستردگی تو گلپایگان وجود داره. این سنگ نگاره ها رو در مناطق مشخص شده روی نقشه و کنار رودخانه می تونید پیدا کنید.
مسجد جامع گلپایگان در شهر گلپایگان و خیابان مسجد واقع شده. این مسجد از مساجد مهم تاریخی دوران سلجوقی و همچنین از مساجد بزرگ ونامور ایرانِ که با توجه به تاریخ ساخت آن شاید بتوان گفت معماری ایرانی – اسلامی این مسجد الگویی بوده است برای ساخت مسجدهای بزرگ دیگر بویژه در مناطقی که در قلمرو حکومت سلجوقیان بودند. مسجد جامع گلپایگان در سال 508 هجری قمری، در دوران حکومت ابوشجاع محمدبن ملکشاه سلجوقی بنا شد. پیش از آن به استناد نام ابوشجاع که در کتیبه دور گنبد است، زمان ساخت مسجد گلپایگان را بین سال های 498 تا 512 هجری قمری، یعنی دوران حکومت وی، می دانستند تا این که باستان شناسان با خواندن کتیبه های محراب دریافتند که بخشی از کتیبه ها در زیر کف شبستان مسجد است و به احتمال قوی تاریخ بنا هم روی آن نوشته شده است. چنین بود که تاریخ دقیق ساخت مسجد روشن شد.
ارگ گوگد، یکی از بناهای قدیمی و دیدنی شهرستان گلپایگان در استان اصفهان می‌باشد. این ارگ در پنج کیلومتری جاده گلپایگان به تهران و در شهری به نام گوگد (از شهرهای شهرستان گلپایگان) واقع شده‌است.
از این ارگ که در زمان‌های صلح به عنوان کاروانسرا و در زمان جنگ یا حمله اشرار به عنوان دژ نظامی استفاده می‌گردیده است در خیابان آیت‌الله گلپایگانی، کوچه قلعه واقع شده‌است و در حال حاضر از این بنا به عنوان هتل سه ستاره سنتی استفاده می‌گردد.این بنای ارزشمند در حال حاضر سند آن به نام خاندان شایسته می باشد.که در آثار ملی کشور نیز به ثبت رسیده است.
ارگ گوگد درمسیر جاده معروف ابریشم قرارداشته‌است و در ساختمان آن وجود طبقات پائین و بالا بیانگر نظام طبقاتی در اجتماع آن روز می‌باشد به این صورت که استر و استربانان در طبقه پائین و در مجاورت هم و بازرگانان وافراد شاخص در طبقات بالا ساکن می‌شدند همچنین سوراخ‌هائی روی دیوارها ی مرتفع قرار دارد که از آن به عنوان سیستم امنیتی هشدار دهنده استفاده می‌گردیده، به این صورت که کبوترها را در این سوراخ‌ها اسکان می‌داده‌اند که شب هنگام با بیقراری و سروصدای این کبوتران متوجه ورود مهاجمین توسط قلاب یا نردبان می‌شدند.
تاریخ ساخت این بنا که یکی از بزرگترین بناهای خشت و گلی ایران می‌باشد به حدود چهارصد سال پیش بازمی‌گردد و تنها سند مکتوبی که از این بنا موجود است متعلق به حدود یکصد و چهل سال پیش می‌باشد که نشان می‌دهد نصف بنای ارگ را علیخان بختیاری به عنوان مهریه به همسرش واگذار کرده‌است.