وعده بازسازی و بهره برداری از بنای معیرالممالک یک ساله شد

معیر الممالک خاندان بزرگی از دوران صفویه تا قاجار بودند که مسئولیت ضرب سکه را بر عهده داشتند ساکنان محله سنگلج تهران با نام این خاندان آشنا هستند. به خصوص که می‌دانند خانه‌های آنها روی زمین‌های باغ معیر و خرابه‌های عمارت اعیانی معیرالممالک ساخته شده است اصلاً آنها هر روز به مسجدی می‌روند که از دور گنبد آجری رنگش پیداست.

مسجد و مدرسه معیرالممالک هنوز سرپاست. در میان کوچه پس کوچه‌های سنگلج به خصوص کوچه کیهانی، درب آهنی به روی خانه‌ای باز می‌شود که تا کسی داخلش را نبیند متوجه نمی‌شود اینجا بخشی از عمارت خاندان بزرگ معیرالممالک بوده است.

شاید اصلاً از اینکه در همسایگی شأن زمینی دو هزار متری خاکی و خرابه است ناخرسند هستند حتماً به این علت که نمی‌دانند این خرابه‌ها بازمانده همان عمارت اعیانی است که از آن جز تلی از خاک و ستون‌هایی از یک ساختمان دو طبقه، حوض وسط چیزی نمانده است.

اما حتماً درختان کهنسال این خانه رفت و آمدهای حسینعلی خان معیرالممالک و دوستعلی خان نظام الدوله و پسرش را به یاد می‌آورند و آن زمان را که دوستمحمد خان پس از ازدواج با دختر ناصرالدین شاه، بخش وسیعی از جنوب باغ را به بستگان همسرش بخشید تا در کنارش زندگی کنند. این درختان کهنسال تنها شاهدان زنده‌ای هستند که به یاد می‌آورند در دوره پهلوی چطور زمین‌های این عمارت تفکیک، تخریب یا به ساختمان‌های نو تبدیل شد.

سالهاست از وضعیت فعلی این بنا می‌گذرد وقت این بنا به دست وراث افتاد و خرید و فروش شد و مالک آخر قصد نوسازی داشت، درخواست او در کمیسیون تملک باغات شهرداری مطرح و در نهایت تصویب شد که شهرداری منطقه ۱۲ این ملک را با ۲۵ میلیارد تومان خریداری کند در دی ماه سال ۹۹ شهرداری منطقه ۱۲ اعلام کرد این بنا تا بهار ۱۴۰۰ به عنوان بوستان مورد بهره برداری قرار می‌گیرد اما این اتفاق نیفتاد. حتی اعلام شد که عمارت قدیمی باغ هم بازسازی خواهد شد و اعتبارش در بودجه سال آینده نیز دیده شده است.

از آن زمان بازسازی و تبدیل این عمارت به بوستان مسکوت مانده است. حالا این پروژه به بهرام بیگی سپرده شده کسی که پیش از این پروژه بازسازی و مرمت میدان حسن آباد تهران، موزه هنرهای اسلامی اصفهان، ساختمان اسناد کل کشور در خیابان کوشک مصری و بناهای دیگر را نیز در دست داشته است.

اما حالا او در میان راهنمایان گردشگری و فعالان میراث فرهنگی و خبرنگاران می‌گوید که دور تا دور این عمارت را دیوار حائلی بین ساختمان‌های اطراف و اینجا کشیده که نمونه آن را در اصفهان به نام دیوار دایره اسقفی دیده بود به همین دلیل آن را عیناً اینجا پیاده کرده است. دیواری که در اواخر قاجار و اوایل پهلوی زده شده است. او معتقد بوده چون اینجا قرار است بوستان شود دیوار محکمی دور تا دور بنا کار کند.

تزئینات و شیروانی‌های خانه نشان می‌دهد که این بنا متعلق به دوره قاجار و اوایل پهلوی است

بهرام بیگی می‌گوید: شاید اینجا سرای محله شود شاید هم گلخانه ناحیه که البته بهترین آن همین است ولی در هر حال شهرداری تصمیم خواهد گرفت. از دی ماه خاک برداری انجام شد تا کنون دو چاه کنده شده، دیوار شمالی درحال ساخت است، رفع خطر انجام شده، طرح تأسیسات آن در دست بررسی است همچنین اگر بودجه برسد، مرمت و تکمیل و بهره برداری آن دو سال طول می‌کشد. این بنا حدود هفت میلیارد تومان بودجه می‌خواهد.

مریم جلالی از راهنمایان گردشگری و فعالان انجمن سنگلج تهران به خبرنگار ناظم نیوز گفت: اطلاعاتی که ما از این بنا داریم و آن را به معیرالممالک نسبت می‌دهیم براساس مطالعاتی است که دفتر توسعه محلی منطقه سنگلج براساس نقشه‌ها و دیتاهایی جمع آوری کرده است الزام اینکه شهرداری اینجا را تملک کند این بود که از آن باغ و عمارت معیرالممالک یک بخش کوچکی مانده است. تصاویر ساختمان‌هایی که از باغ عمارت معیرالممالک می‌بینیم، بسیار با شکوه بوده اند اما از آن بناها فقط همین باقی است.

از این بنا اسکلت دو طبقه، تنبوشه‌های حمام، حوض‌ها، گچ بری ها، شیروانی و سه پیش بخاری گچ بری شده و سالم، درختان کهنسال و اجاق، مطبخ و تنورها باقی مانده اند.

خیلی‌ها به این بنا، عمارت کیهانی نیز می‌گویند نمی‌دانند این نام از کجا آمده اما چون نام خیابان و کوچه‌های اطراف به این اسم است، بنا را هم به جای خانه معیرالممالک، کیهانی می‌نامند. درحالی که این نام اصالت مالکیت معیرالممالک را تحت الشعاع قرار می‌دهد بنابراین بهتر است این بنا به همان نام قدیم خود حتی پس از مرمت، بازسازی یا تبدیل به بوستان باقی بماند همچنان که مدرسه و محله و مسجد نیز به همین نام باقی است. همچنین هنوز مطالعات تاریخی این بنا تکمیل نشده و نیاز است که درباره املاک و بنای عمارت اصلی معیرالممالک، تحقیقات بیشتری انجام شود.

بناهای اطراف عمارت معیرالممالک

اطراف این بنا خانه‌هایی وجود دارد که به دوره پهلوی و قاجار می‌رسد. احتمالاً زمانی این بناها به همین عمارت متصل بوده اند. بسیاری از این بناها اکنون به انبار تبدیل شده اند. ضمن اینکه به هر حال این بنا، عمارت اصلی معیرالممالک نبوده است چون عمارت اصلی باید با شکوه تر از این ساختمان بوده باشد. در واقع اینجا بخش‌هایی از یک باغ عظیم بوده است.