ناظم نیوز: اول خرداد سالروز تولد مردی است که خود را وقف نظم و نثر کودکان کرد، او که در معرفی اش گفت: «من نغمه سرای کودکانم، شاد است ز مهرشان روانم، عباس یمینی شریفم، گیرید ز کودکان نشانم».
عباس یمینی شریف، از نخستین شاعران و نویسندگان کودک ایران است. او در اول خرداد سال ۱۲۹۸ در محله پامنار تهران زاده شد و کودکی خود را در روستای دربند سپری کرد، از دوران کودکی شعر می سرود اما سرودن برای کودکان را هنگامی آغاز کرد که در دانشسرای مقدماتی آموزگاری با ادبیات کودکان دیگر کشورها آشنا شد.
در سال ۱۳۲۱ برای نخستین بار یکی از سروده هایش در روزنامه نونهالان چاپ شد. یک سال بعد با برنده شدن در نخستین مسابقه شعر برای کودکان به عنوان شاعر کودکان شناخته شد و از سال ۱۳۲۴ سروده هایش به کتاب های درسی دوره دبستان راه یافت.
او بیش از ۳۰ کتاب برای کودکان دارد که از آن میان شعر با الفبا، باغ دوستی، پلنگ یکه تاز، کتاب توکا و… می توان نام برد. برخی از این آثار از کانون های ادبی و فرهنگی ایرانی و بین المللی جوایزی دریافت کرده است. او از بنیان گذاران شورای کتاب کودک و انجمن پژوهش های آموزشی پویا بود و سردبیری و مدیریت شماری از مجله های کودکان را نیز بر عهده داشته است.
یمینی شریف در همان سال مجله «بازی کودکان» را منتشر کرد که توانست به سبب زبان و محتوای مناسب با کودکان ارتباط برقرار کند چنانچه گروهی از کارشناسان «بازی کودکان» را نخستین نشریه کودکان می دانند. از دیگر نشریه هایی که مدیریت آن ها را بر عهده داشت، مجله های دانش آموز، سازمان شیر و خورشید ایران و کیهان بچه ها را می توان نام برد.
وی در سال ۱۳۳۲ برای گذراندن دوره کارشناسی آموزش و ادبیات کودکان به امریکا سفر کرد. تجربه های تلخش از دوران مکتب و آشنایی با دیدگاه های نو در آموزش و پرورش کودکان او را بر آن داشت تا پس از بازگشت به ایران در سال ۱۳۳۶ با همراهی همسرش توران مقومی، دبستان روش نو را باز کند. دبستان روش نو پس از مدتی از کودکستان تا دبیرستان گسترش یافت و تا ۱۳۵۸ به کار خود ادامه داد.
از دیگر فعالیت های او، بنیانگذاری جایزه ادبی عباس یمینی شریف برای تشویق نویسندگان و تصویرگران ایرانی، نگارش کتاب اول ابتدایی، کتاب اول و دوم برای بزرگسالان نوآموز، کتاب های آموزشی برای پدران ومادران و مقاله های آموزشی و اجتماعی در روزنامه کیهان آن زمان بود.
شعر نوستالژی «من یار مهربانم/ دانا و خوش بیانم/ گویم سخن فراوان/ من یار پند دانم» از دروس کتاب فارسی دبستان سه دهه قبل از سروده های خاطره انگیز این شاعران کودکان است.
یمینی شریف به دلیل کمبود آثار نظم و نثر کودکان، به سرودن شعر برای کودکان پرداخت و هنر خود را وقف آن کرد و پس از نیم سده فعالیت برای کودکان در ۲۸ آذر ۱۳۶۸ به سبب بیماری درگذشت.
شورای کتاب کودک در یادداشتی به مناسبت سالروز تولد این شاعر کودک نوشت:عباس یمینی شریف سابقه نیم قرن فعالیت در پهنه فرهنگ کودکی داشت. او هم آموزگار بود و هم جریده نویس. هم مولف بود و هم مترجم. هم نهادگذار بود و هم دستی در مدیریت اجرایی داشت. لیکن به رغم همه این اوصاف؛ وجه شاعری او بر دیگر وجوه فعالیتهایش غلبه داشت. اما چرا؟
پاسخ این پرسش را میتوان در دو حوزه جستجو کرد:۱- کودکیهای «نغمه سرای کودکان»: خانواده، نخستین بذرهای شاعری را در ذهن و ضمیر او کاشت. او فرزند نخست خانواده ای بود که در آن کسی باور نداشت بچه بی لالایی، خوش بخوابد.
او در این باره چنین مینویسد: در ایام کودکی من، خانواده و خویشانم همگی به شعر علاقه داشتند و علاوه بر خواندن اشعار حافظ به عنوان فال و برای شور و حال و اشعار سعدی و مولوی برای فیض از مقال و پند و امثال، اشعار روز نیز بینشان رایج بود.
عباس، پنج ساله بود که به همراه خانواده از پامنار به روستای دربند مهاجرت کرد. در این روستا بود که همسایگی با فرخی یزدی، پیشدرآمد گره خوردگی زندگی او با شعر و شاعری شد: فرخی یزدی به جز انتشار شعرهایش در نشریهها، آوازهخوانی را به کار گرفته بود تا روزهای تعطیل در دربند، شعرهای سیاسی و انتقادی او را برای مردمی که به گردش می آمدند، با آواز بلند بخواند. چون این آوازه خوان سواد نداشت، فرخی یزدی یمینی شریف را که آن زمان کودکی ده ساله بود، مامور کرد کنار آوازه خوان بنشیند و با صدای آهسته شعرها را برای او بخواند.
یمینی شریف خاطرهای را از این دوران نقل میکند که گویای تاثیرپذیری اوست: در کنار باغچه گل کاری که باغبانان به آن قالیچه می گویند، ایستاده بودم و نوشته شدن بیت اول را تماشا می کردم. فرخی رو به من کرده گفت: آمیز عباس خان، این دو مصرع را برایت میخوانم. گوش بده، بگو کدام بهتر است؟ به او گفتم من در برابر شما چه میتوانم بگویم؟ جواب داد، ذوق شعر تو خوب است، حالا نظرت را بگو. گفتم به نظرمن ‹برفراز مجمر گیتی› بهتر است و آن را انتخاب کرد.
مجموعه چنین شرایطی، تجارب کودکی عباس – از خانه، مکتب، مدرسه تا مسجد و تکیه و… – را در هالهای از اصوات و آواهای شعری فرو برد و میل به شاعری را در وجود او به غلیان درآورد. چندانکه نخستین جوانههای شعری او در دوره دبیرستان سبز شد. اولین شعر منتشر شدهاش در بیست و سه سالگی و در مجله «نونهالان» درج شد و سه سال بعد اشعارش وارد کتب درسی شد.
۲-جایگاه عباس یمینی شریف در تاریخ شعر کودک: او فرزند زمانهای بود که «سخن، به خصوص شعر از انحصار برای دربار و ادبا و فضلا بیرون آمده و به فرهنگ عامه روی آورده و مردمی شده بود»
از سوی دیگر رشد روزافزون نهاد آموزشی مدرسه و درپی آن تغییر در محتوای دروس و نحوه تدریس؛ رخدادی تاثیر گذار بر نهاد کودکی و ادبیات کودک بود. یکی از این تاثیرات خروج شعر کودک از تفنن شاعرانه به یک ضرورت بود. پیش از اشعار یمینی شریف، اشعاری از دیگر شعرا به کتابهای درسی راه یافته بودند. اما هیچ یک از آنان شاعر کودک به معنای تمام کلمه نبودند. یمینی شریف نخستین کسی بود که در این معنا شعر سرود. او شعر کودک را هم از حیث لفظ و هم به لحاظ معنا سادهتر و به کودکی نزدیکتر ساخت. اگر چه اشعارش محتوایی تربیتی و اندرزگویانه داشت. از این حیث
امروزه انتقاداتی متوجه اشعار او شده است. اما به نظر میرسد عنصر زمان حلقه مفقوده این انتقادات است.اشعار یمینی شریف به واسطه تاثیرپذیری از دوران محتوای آموزشی داشت. حرفه او -آموزگاری- نیز مزید بر علت بود تا او چندان در قید و بند جوهر شعری نباشد. محتوای تربیتی شعر برای او ارجح بود. از اینرو از نگاه برخی تحلیلگران «شعرهای یمینی شریف نوعی آموزش مدرن است».
یمینی شریف در یکی از سرودههایش از گوی و میدان شاعری سخن گفته است: هر کس که دارد ادعای بهتر/آید به میدان عمل، این گوی و میدان
امروزه اقلیم شعر کودک، چون زمانه یمینی شریف نیست. اینک شعرای بسیاری مقیم این اقلیماند. با اشعاری نزدیکتر به سلیقه مخاطب کودک و به دور از اندرز. اما نه گوی آنان و نه میدانشان با گوی و میدان «نغمه سرای کودکان» یکی نیست. چرا که شعرکودک، همچون خود کودکی، مفهومی تاریخی دارد و تخته بند زمان و مکان است. اول خرداد سالروز تولد مردی است که خود را وقف نظم و نثر کودکان کرد، او که در معرفی اش گفت: «من نغمه سرای کودکانم، شاد است ز مهرشان روانم، عباس یمینی شریفم، گیرید ز کودکان نشانم».
