وقتي ستاره بزرگ هاليوود نقش عموي پيامبر را بازي كرد

محمد حسين‌زاده

ناظم نیوز: فیلمساز سوریه‌ای فعال در هالیوود چنان تحت تاثیر ورود عمر شریف مصری در لارنس عربستان قرار گرفته بود که تصمیم گرفت فیلم زندگی پیامبر اسلام را بسازد و به جای یک ستاره عرب، ستاره‌ای هالیوودی را سوار بر اسب در قابی مشابه از پس شن‌های بیابان روی پرده سینما ظاهر کند. او می‌خواست با ساختن محمد رسول‌الله(ص) بین اسلام و غرب پل بزند و قهرمان داستان خود را هم آنتونی کویین برگزید که چهره‌ای اسطوره‌ای داشت. پروژه بلندپروازانه و ۱۷ میلیون دلاري مصطفي عقاد مسیری سخت را تا رسیدن بر پرده پیمود اما واکنش گروه‌هایی از مسلمانان به آن بسیار منفی و تند بود. کار به آنجا رسید که 3 مسلمان وارد 3 ساختمان در واشنگتن شدند و خواستند نمایش عمومی محمد رسول‌الله(ص) در لس‌آنجلس و نیویورک متوقف شود. سازندگان فیلم خیلی زود به خواسته مسلمانان معترض پاسخ مثبت دادند و نمایش زمانی از سر گرفته شد که 3 مسلمان خود را تسلیم نیروهای امنیتی کردند.
جدا از کارگردان سوری که در دانشگاه معتبر UCLA آمریکا درس خوانده بود، آن‌که بیش از دیگران تحت‌تاثیر حاشیه‌های پررنگ‌تر از متن محمد رسول‌الله(ص) در ۱۹۷۶ قرار گرفت کسی نبود جز آنتونی کویین، ستاره آمریکایی که در فیلم نقش حمزه عموی پیامبر را ایفا کرده بود. او درباره آنچه پس از نمایش فیلم عقاد رخ داد می‌گوید: وقتی روی فیلم کار می‌کردیم، واقعا حس‌مان این بود که درگیر یک کار بزرگ شده‌ایم. فکر می‌کردم دارم یک کار ارزشمند می‌کنم. می‌دانستم خطرهایی هست و انتقاد هم می‌شنوم.
کویین این حرف‌ها را سال ۱۹۷۷ می‌زد، وقتی ۶۰ سال داشت و در مکزیک در صد و ششمین تجربه بازیگری جلوی دوربین هال بارتلت رفته بود و در فرزندان سانچس، بر اساس کتاب اسکار لوییس بازی می‌کرد. او هم بسان کارگردان محمد رسول‌الله(ص) می‌دانست احتیاط کردن شرط عقل است و اینگونه می‌توان بر تمام مانع‌ها چیره شد. آن هم در حالی که در تمام فیلم نه تصویر پیامبر دیده می‌شد، نه حتی سایه او و در جریان یک سال تولید همزمان 6 عالم دینی سر صحنه بودند و بازیگران و عوامل را راهنمایی می‌کردند.
با وجود علاقه عقاد برای کنار آمدن با منتقدان و شنیدن انتقادها، او متهم به خیانت شد. در این میان، صدای آمریکا گزارشی مغرضانه از انتخاب چارلتون هستون برای ایفای نقش حضرت محمد(ص) پخش کرد و بر شعله آتش اعتراض‌ها دمید. مسلمانان پاکستان با شنیدن خبر شورش کردند و عقاد که برای گرفتن کمک مالی به لیبی رفته بود، در همان فرودگاه بازداشت و بازگردانده شد. پس از فراهم شدن پول از منابعی در کویت و لیبی و مغرب، ملک فیصل پادشاه وقت عربستان اجاز فیلمبرداری در کشورش به گروه نداد. در نتيجه کارگردان یک لوکیشن جایگزین در مغرب پیدا و 3 ماه نزدیک بیابان‌های شهر مراکش کار کرد. تا اینکه حکومت مغرب زیر فشارهای فزاینده ملک فیصل سرانجام عقاد را بازداشت و اخراج کرد. اینجا بود که پای معمر قذافی، رئیس جمهور لیبی به ماجرا باز شد. سرهنگ قذافی که بارها هنگام دیدن صحنه‌های گرفته‌شده در مغرب گریسته بود، به گروه تولید محمد رسول‌الله(ص) اجازه داد در بیابان‌های شعر سبها کار کنند و یک ارتش 3 هزار نفری هم در اختیار عقاد گذاشت.
آنتونی کویین که تا پیش از حضور سر صحنه پیام برنده 2 جایزه اسکار بازیگری شده بود، درباره تجربه رفتن از مغرب به بیابانی در لیبی می‌گوید: تجربه‌هایی استثنایی در آنجا داشتیم. بیابان یا تو را می‌کشد یا انگیزه‌ات را بیشتر می‌کند، چیزی بین او وجود ندارد. برای من ویلایی تازه بیرون سبها ساخته بودند که چیزی درون آن نبود. هر روز ساعت 6 صبح بیدار می‌شدم و 2 ساعت روی ساختمان کار می‌کردم. خودم دیوارهایش را رنگ کردم و کاری دیگر برای انجام دادن نداشتم.
از آنجا که عقاد و سرمایه‌گذاران فیلم تصمیم گرفته بودند برای تضمین بازگشت سرمایه در گیشه 2 نسخه عربی و انگلیسی بسازند، نقش عموی پیامبر را در نسخه عربی بازیگری مصری به نام عبدالله غیث بازی می‌کرد. گرچه کویین و غیث ابتدا گرفتار سوءتفاهم شده بودند اما رفته‌رفته با هم به تفاهم رسیدند و همدیگر را راهنمایی می‌کردند. هر چند کویین از غیث خواسته بود اگر نکته‌ای در رفتارش می‌بیند، حتما گوشزد کند. چرا که او عرب بود و طبعا حمزه را بهتر می‌شناخت.
در آخرین روز فیلمبرداری با حضور کویین، قرار بود شخصیت حمزه در میدان جنگ شهید شود. ایرنه پاپاس یونانی و ۵۰ ساله که پیش‌تر با کویین در زوربای یونانی بازی کرده بود، می‌بایست بالای جنازه حمزه می‌رفت و به چهره او سیلی می‌زد. با این حال، ضربه پاپاس چنان سنگین بود که گونه کویین به اندازه یک تخم‌مرغ باد کرد و بالا آمد. هر چند ستاره مکزیکی‌تبار چندان از دست همبازی قدیمی‌اش ناراحت نشد. آنها سال‌ها کنار هم کار کرده بودند.
پس از گرفتن صحنه پایانی، کویین از روی شن‌های صحرا بلند شد. ابتدا همبازی‌ها و سپس کارگردان مصطفی عقاد و دیگر عوامل او را در آغوش گرفتند. کویین هم سوار لندروور خود شد و از صحنه فیلمبرداری رفت. این پایان ۳۶۶ روز حضور در نقش عموی پیامبر اسلام بود، به اندازه یک سال کبیسه!