محمدرضا یکانی: سینما باید خرج خودش را دربیاورد

محمد حسین‌زاده

در سراسر جهان و خصوصا در کشورمان سینمای کوتاه همواره با عشق و علاقه و پشتکار فیلمسازان فعال در این عرصه زنده و پویا بوده چراکه در اکثر مواقع در کشورمان فیلم‌های کوتاه هیچ درآمد مالی برای تولیدکنندگان این آثار ندارند و در واقع اقتصاد و صنعتی در این عرصه در کشور ما شکل نگرفته است. قدرت گرفتن اقتصاد سینمای کوتاه قطعا می‌تواند در رونق گرفتن و رشد این سینما تاثیر مثبتی داشته باشد که یکی از اصلی‌ترین راه‌ها برای دستیابی به این مهم، کشف راه‌هایی مناسب برای ارائه و نمایش فیلم‌های کوتاه با حداکثر میزان مخاطب است. در چند سال اخیر فیلم‌های کوتاه در قالب پکیج‌هایی متشکل از چند اثر در سینماهای کشور اکران شدند که در برخی موارد استقبال قابل قبولی نیز از این آثار صورت گرفت اما به دلیل محدود بودن سالن‌های سینما و صف طولانی اکرانی که برای فیلم‌های بلند شکل گرفته، امکان اکران فیلم‌های کوتاه در سینماهای کشور به حداقل رسیده است ولی اکران آنلاین باتوجه به در دسترس بودن و گستردگی مخاطبانی که می‌تواند به همراه داشته باشد به نظر می‌رسد که جایگزین مناسبی برای اکران فیلم‌های کوتاه در سینماها باشد. علاوه بر بحث اقتصاد،‌ نکته دیگر در اکران فیلم‌های کوتاه که حائز اهمیت است به دیده شدن این آثار مربوط می‌شود. فیلمسازان فعال در این عرصه استعدادهایی هستند که با دیده شدن آثارشان می‌توانند کشف شوند و این اتفاق می‌تواند آینده بهتری برای سینمای ایران رقم بزند. محمدرضا یکانی از تهیه‌کنندگانی است که در روزهای اخیر حدود ۱۰ فیلم کوتاه از تولیدات این فیلمساز به صورت آنلاین اکران شده و درباره این موضوع با او گفتگویی داشتیم که در ادامه می‌خوانید…

-اکران آنلاین پدیده تازه‌ای برای سینمای ما است، نظر شما درباره عرضه فیلم‌های کوتاه به صورت آنلاین چیست؟
*در حدود یک ماه اخیر از طریق تفاهم‌نامه‌ای که با پلتفرم هاشور داشتیم نزدیک به ۱۰ فیلم کوتاه را به صورت آنلاین اکران کردیم و حدود 10 فیلم دیگر هم آماده داریم که به زودی اکران خواهند شد. به اعتقاد من در آینده‌ای نزدیک قطعا‌ نمایش فیلم‌ها به سمت پلتفرم‌ها و اکران‌های آنلاین خواهند رفت. این وضعیت تنها مربوط به کشور ما نمی‌شود و در تمام دنیا طی 5 یا 10 سال آینده مراجعه به سینما به حداقل خواهد رسید چراکه امکانات صوت و تصویر جدید به شکلی است که مخاطب می‌تواند با بهترین کیفیت فیلم را در خانه ببیند. ما ناگزیر به این مرحله خواهیم رسید و بهتر است که پیش‌تر خود را آماده کنیم. ما در ایام شیوع ویروس کرونا این تجربه را داشتیم که از اکران آنلاین استفاده کنیم و تجربه خوبی بود و دیدیم که بعضا از فیلم‌های سینمایی نمایش داده شده هم استقبال نسبتا خوبی صورت گرفت و هر چند گردش مالی سینماها را نداشت گزینه مناسبی در دوران بحران بود. ما چاره‌ای جز اکران آنلاین نداریم، باید زیرساخت‌های­مان را قوی کنیم و شرایطی فراهم شود که مسیر تولید فیلم تا عرضه کوتاه شود و فیلم‌ها پس از ساخته شدن خیلی زود نمایش داده شوند و این شرایطی است که در همه جای دنیا وجود دارد. امروز در کشورهای پیشرفته بسیاری از فیلم‌هایی که اکران می‌شوند به صورت همزمان اکران آنلاین هم صورت می‌گیرد و به نوعی همه جای دنیا این تغییر اتفاق افتاده است. اکران آنلاین به دلیل ظرفیتی که دارد به ما کمک می‌کند که مسیر تولید تا نمایش کوتاه شود و از این منظر بسیار مفید است و در کشور ما هم این کارایی را دارد.

-با توجه به اینکه تجربه اکران آنلاین چند فیلم کوتاه را در هفته‌های اخیر دارید، وضعیت اکران آنلاین را چطور ارزیابی می‌کنید؟
*به زعم من فیلم‌های کوتاه مسیری هستند برای اینکه فیلمساز بتواند تجربه کسب کند. غیر قابل انکار است که هر فیلمسازی با فیلم کوتاه کارش را آغاز می‌کند، تجربه کسب می‌کند و غایت کارش این است که فیلم بلند بسازد. در عرصه فیلم کوتاه معمولا کارگردان‌ها و تهیه‌کننده‌ها خیلی به دنبال درآمدزایی نیستند و سعی دارند تجربه کسب کنند و آثارشان بیشتر دیده شود. از این جهت اکران آنلاین بسیار موثر است و در تجربه‌ای که داشتم هم باید بگویم که بسیار مفید بوده است. من تجربه ساخت حدود ۱۰ فیلم بلند دارم و می‌دانم که چه تفاوت‌هایی بین این 2 سینما وجود دارد. در عرصه فیلم کوتاه اولویت با درآمدزایی نیست و بیش از این، فیلمساز علاقه دارد فیلمی که ساخته، دیده شود. اکران آنلاین می‌تواند فضایی ایجاد کند که درباره این سینما بحث و گفتگو ایجاد شود و این اتفاقی است که قطعا به نفع سینمای کوتاه است چراکه ما با صنعتی شدن این سینما فاصله زیادی داریم و همین اتفاقات هم برایمان امیدوارکننده و مفید هستند. پلتفرم‌های اینترنتی مثل هاشور که به صورت تخصصی به فیلم‌های کوتاه و مستند می‌پردازند در بیشتر دیده شدن فیلم‌های کوتاه بسیار مفید هستند و علاوه بر آن کمک می‌کنند تا فاصله بین تولید تا نمایش به حداقل برسد.

-در سینمای بلند معمولا فیلم‌ها پس از اکران آنلاین با معضل پخش نسخه قاچاق مواجه می‌شوند. آیا در سینمای کوتاه هم با این معضل مواجه شدید؟
*از آنجا که سینمای کوتاه مخاطبان خاصی دارد، خوشبختانه در این عرصه با معضل نسخه قاچاق فیلم‌ها مواجه نشدیم اما به نظر من در سینمای کوتاه پخش نسخه قاچاق را نمی‌توان یک معضل دانست. فکر می‌کنم اگر یک فیلم آنقدر مورد استقبال قرار بگیرد که نسخه قاچاقی از آن پخش شود، فیلمسازان خوشحال می‌شوند که فیلم‌شان بیشتر دیده می‌شود چراکه دیده شدن برای فیلمساز فیلم کوتاه بسیار مهمتر از فروش و درآمدزایی است. سینمای بلند ما هم صنعتی نیست و با صنعتی شدن فاصله زیادی دارد. در طول سال به غیر از چند فیلم ارگانی، باقی آثار با سرمایه شخصی ساخته می‌شوند و متاسفانه سینمای مستقل ما به درآمدزایی توجه چندانی ندارد ولی اگر بخواهد به آن توجه داشته باشد هم صنعت در سینمای ما محلی از اعراب ندارد. ما در عرصه سینمای بلند، کوتاه و مستند نیاز بازتر شدن فضا داریم، سینما چاره‌ای ندارد جز اینکه اصطلاحا خودش خرج خودش را درآورد و وابسته به نهادهای مختلف نباشد. اگر سینمای ما روی پای خودش بایستد، رقابت ایجاد می‌شود و در رقابت پیشرفت اتفاق می‌افتد. فیلم‌های سینمایی ما نباید محدود به داخل کشور شوند و لازم است به اکران‌های جهانی توجه داشته باشیم. وقتی در سینمای بلند تا ۹۰ درصد آثار با ضرر مالی مواجه می‌شوند به این معنی است که ما با صنعتی شدن سینما فاصله زیادی داریم.
راهکارهای زیادی برای صنعتی شدن وجود دارد اما متاسفانه سینمای ما با صنعت قهر است، ما نیاز به ایجاد ارتباط بین سینما و صنعت داریم و اولین قدم این است که کمپانی داشته باشیم و فیلمسازان برای ساخت اثر به آن‌ها مراجعه کنند نه اینکه یک فیلمساز از ابتدای راه خودش با هزینه شخصی فیلم کوتاه بسازد، تجربه کسب کند و بعد به سراغ سرمایه برای فیلم بلند برود، وجود کمپانی باعث می‌شود که فرد فیلمنامه‌اش را به آنجا ارائه دهد، اگر آن کمپانی از فیلمنامه استقبال کرد روی اثر سرمایه‌گذاری کند.
-وضعیت اقتصادی کشور چقدر در کلیت سینمای کوتاه و آینده سینمای ایران تأثیرگذار است؟
*فیلمساز فیلم کوتاه که معمولا با بودجه شخصی فیلم می‌سازد در شرایط اقتصادی حاضر با معضل بزرگی مواجه است که هر روز هزینه‌ها سرسام‌آورتر می‌شود و امکان فیلمسازی به تبع آن سخت‌تر از قبل است. امروز یک فیلم کوتاه حداقل ۸۰ میلیون تومان هزینه دارد و با این شرایط افراد کمی توانایی فیلمسازی دارند و معمولا سرخورده می‌شوند، مجبور می‌شوند فیلم‌شان را با هزینه بسیار کمتر بسازند که طبیعتا روی کیفیت تأثیرگذار است یا حتی دوربین اجاره نکنند و با موبایل فیلم بسازند. اما به طور کل باید بگویم که فیلمسازی در همه جای دنیا کار سختی است. از طرفی هر کسی در هر حرفه‌ای که فعال است باید فعالیتش را ادامه دهد و کار کند تا در این حرفه بماند. فیلمساز هم باید فیلم بسازد و چاره‌ای جز هزینه کردن و کار کردن ندارد، باید شرایطی فراهم باشد که این امکان برای علاقه‌مندان به فیلمسازی وجود داشته باشد و به دلیل مشکلات اقتصادی مجبور نشود که ایده‌هایش را کنار بگذارد و به شغل دیگری روی بیاورد یا اصلاً به عنوان دستیار و دیگر عوامل فیلمسازی فعالیتش را ادامه دهد. شرایط بسیار سخت است اما نباید ناامید شد و کار را رها کرد. به همه علاقمندان به فیلمسازی توصیه می‌کنم که برای موفقیت هزینه کنند یا اگر نمی‌توانند حداقل در این عرصه باقی بمانند و به عنوان عوامل فیلمبرداری در پروژه‌ها حضور داشته باشند و تجربه کسب کنند. فیلمساز نباید از فضای فیلمسازی دور شود چرا که این موجب سرخوردگی می‌شود. من فیلمسازان با استعداد و خوبی می‌شناسم که متأسفانه سال‌هاست فیلمی نساخته‌اند و این اتفاق بسیار تلخی است. از طرفی انتظار می‌رود که دولت هم برای آسان شدن مسیر فیلمسازی اقدام کند و به فیلمسازان کمک کند که این حرفه زنده بماند چراکه همه می‌دانیم هیچ هنری به اندازه سینما در جهان امروز تأثیرگذار نیست. در همه جوامع سینما نقش مهمی در فرهنگ دارد و یک فیلم کوتاه 5 دقیقه‌ای به تنهایی می‌تواند تأثیرات بزرگی در انسان‌ها ایجاد کند.

-علاوه بر اکران آنلاین، اکران در سینماها را برای فیلم‌های کوتاه چطور ارزیابی می‌کنید؟
*من اکران در سینماها را نفی نمی‌کنم، سالن‌های سینما هیچگاه تعطیل نمی‌شوند، چراکه فیلم دیدن بر پرده عریض،‌ با کیفیت صدا و جمعیتی که در یک سالن حضور دارند تجربه‌ای خاص است و در جای دیگر نمی‌توان این تجربه را کسب کرد. گروه هنر و تجربه اقدام بسیار خوبی بود و امیدوارم دوباره پکیج فیلم‌های کوتاه در این گروه اکران شود و علاوه بر نمایش آنلاین در سالن‌ها هم سینمای کوتاه جریان داشته باشد اما در شرایط حاضر که شاهد افت شدید میزان مخاطبان هستیم به نظر من اکران آنلاین گزینه مناسب‌تری برای سینمای کوتاه است.