ای خاک پرگهر

از حکیم فردوسی بزرگ گرفته تا یگانه بی همتای شاعر ادب پیشه، سعدی شیرین گفتار. از حافظ لسان الغیب تا بوعلی سینای دانشمند. همین موضوع سبب شد تا سفری داشته باشیم تا در آن از آرامگاه ابدی مشاهیر بزرگ ایران زمین دیدن کنیم. در این گزارش به معرفی آرامگاه های بزرگان ادب و هنر و علم و اندیشه ایران زمین خواهیم پرداخت و سیاحتی کوتاه و مختصر خواهیم داشت به آرامگاه های زیبای این بزرگان ایران زمین. با هم می خوانیم:

آرامگاه منسوب به ابوسعید ابوالخیر
شیخ ابوسعید ابوالخیر از عارفان بزرگ و نامی اواخر قرن چهارم و اوایل قرن پنجم هجری که در میهنه متولدشد و در ۴۴۰ قمری در زادگاهش از دنیا رفت.
ابوعلی سینا پس از ملاقات با ابوسعید می گوید: هر چه من می‌دانم او می‌بیند.
آرامگاهی که در روستای مهنه، حوالی تربت حیدریه است را به ابوسعید ابوالخیر نسبت داده‌اند. در ضلع شمالی آرامگاه قرار دارد و در ضلع شرقی اتاق خدمه، نمازخانه و مسجد می باشد. این مجموعه فضای مناسبی برای زیارت و اقامت مسافران می باشد.
آدرس: ایران. استان خراسان رضوی. تربت حیدریه. شهرستان مه ولات. روستای مهنه.

آرامگاه با یزید بسطامی
بایزید بسطامی ملقب به سلطان العارفین از بزرگان اهل تصوف و عارفان نامی قرن سوم هجری می باشد. وی در سال ۲۶۱ هجری در گذشت.
مقبره ایشان در شهر بسطام و شمال آرامگاه امام‌زاده محمد (ع) قرار دارد که هیچ گونه تزئینی در آن مشاهده نمی شود. این بنا داراى یک پنجره ی مسقف آهنى است. روى قبر، یک سنگ مرمر قرار دارد که کلماتى از مناجات مشهور على بن ابى‌اطالب (ع) برروی آن حک شده است.
آدرس: ایران. استان سمنان. شاهرود. بسطام.

آرامگاه شیخ احمد جام
شیخ احمد جام در قرن پنجم هجری در روستای نامق شهر کاشمر زاده شد. او از عارفان و صوفیان نامی قرن پنجم و ششم هجری قمری است. ایشان حدود ۹۵ سال دراین دنیا زندگی کردند و محل دفن او در تربت جام می‌باشد. القاب او عبارتند از: شیخ‌الاسلام ، قطب‌الاوتاد ، شیخ ابونصر احمد ژنده ‌پیل، پیر جام یا شیخ جام .
آرامگاه وی در تربت جام، بین جاده مشهد به هرات واقع شده و دارای بر ۱۰ بنای تاریخی ( مرقد شیخ، گنبدخانه، مسجد عتیق، خانقاه، سراچه و مدرسه فریوند، مسجد کرمانی، گنبد سفید،خانقاه‌های تیمور،‌ مدرسه امیر جلال الدین فیروز‌شاه (گنبد سبز) ،مسجد نو، مدرسه امیرشاه ملک ) است. مجموع این بناها در اطراف یک چاه وسیع ساخته شده است.
مقبره شیخ بدون هیچگونه بنایی به صورت روباز در مقابل ایوان عظیمی قرار دارد. پس از وفات او را در جلوی دروازه سعدآباد به خاک سپردند.
آدرس: ایران. استان خراسان رضوی. تربت جام

آرامگاه خیام نیشابوری
حکیم عمر خیام نیشابوری فییلسوف، ستاره شناس، ریاضی دان و رباعی سرای نامی دوره سلجوقی که در سال ۴۲۷ در نیشابور چشم به جهان گشود. یکی از شاهکارهای وی اصلاح گاهشماری ایران در زمان وزارت خواجه نظام الملک در دوره سلطنت ملک شاه سلجوقی است.
خیام القاب بسیاری دارد من جمله:حکیم حجه الحق، حکیم جهان و فیلسوف گیتی، الشیخ الامام، الشیخ الاجل حجه الحق، علامهٔ خواجه، قدوهٔ الفضل، سلطان العلماء، ملک الحکماء، امام خراسان و…
آرامگاه او در استان خراسان رضوی، شهرستان نیشابور، روستای محمد محروق واقع شده است. در سال ۱۳۳۸ ساخت آرامگاه آغاز در سال ۱۳۴۱ کار ساختمان آرامگاه به پایا ن رسید. ارتفاع مقبره ۲۲ متر است و استخوان بندی اصلی آن فلزی محاط در پوشش بتنی است. شکل بنا در پایین تقسیم بندی ۱۰ گانه دارد و فاصله پایه‌ها ۵ متر است.
اضلاع بنا مستقیما به سمت بالا ادامه یافته و به صورت اشکال هندسی منظم تورفتگی پیدا می‌کنند و بعد به صورت تقریبا مخروطی شکل به هم رسیده شبه گنبدی را در بالا به وجود می‌آورند که قسمت عمده آن مشبک و تو خالی و یادآور ستاره‌ای است که نماد شخصیت علمی و ستاره شناسی خیام تلقی می‌شود. سطح داخل و خارج #مقبره با کاشی‌های معرق و به اشعار وی مزین شده است.خیام در واقع سه شخصیت دارد: ریاضی دان، منجم و شاعر که طراح این بنا مهندس سیحون هر سه شخصیت در بنا نشان داده است.
آدرس: ایران. خراسان رضوی. نیشابور. انتهای شرقی خیابان عرفان.

آرامگاه بوعلی سینا
شیخ‌الرئیس ابن سینا فیلسوف، دانشمند و طبیب مشهور ایرانی که در سال ۳۵۹ هجری خورشیدی در شهر بخارا به دنیا آمد.
ابوعلی حسین بن عبدالله بن سینا، مشهور به ابوعلیِ سینا، ابن سینا و پور سینا کتابهای ارزشمند بسیاری را از خود بر جای گذاشت که بیشتر آنها در باب پزشکی و فلسفه است. او در سن ۵۸ سالگی در اثر بیماری در شهر #همدان از دنیا رفت.
بنای اولیه آرامگاه بوعلی سینا در زمان قاجاریه به دستور دختری به نام نگار، نوه فتحعلی شاه، بنا شد. در سال ۱۳۳۰ هجری انجمن آثار ملی ایران به مناسبت هزارمین سالروز تولد ابوعلی سینا سفارش ساخت آرامگاهی جدید را به مهندس هوشنگ سیحون سپرد. وی نیز تلاش کردتا بنای ارامگاه را به سبک معماری قرنی که بوعلی سینا در آن می زیسته و از روی برج گنبد قابوس بسازد. این بنا تلفیقی از دو سبک معماری ایران باستان و ایران بعد از اسلام است
در سال ۱۳۳۳ هجری شمسی ساخت ارامگاه به پایان رسید. محل آرامگاه جدید بوعلی منزل مسکونی و مقبره فردی بنام ابوسعید دخوک، دوست صمیمی بوعلی سینا بوده است که بقایای جسد بوعلی سینا هم به این مکان منتقل و دفن شد.
آدرس: ایران. همدان. میدان بوعلی سینا

آرامگاه خواجوی کرمانی
خواجوی کرمانی لقب کمالدین ابوالعطا محمودبن علی بن محمود است که در سال ۶۸۹ هجری قمری دیده به جهان گشود. او از شاعران بزرگ قرن هشتم هجری و هم دوره با سعدی شیرازی می باشد. او در جوانی علاوه به کسب علم به مسافرت پرداخت و در نهایت در شهر شیراز ساکن شد و در نیمه سده هشتم هجری در این شهر درگذشت. او را در تنگ الله اکبر شیراز به خاک سپردند.
قبر او در ورودی شهر شیراز و مشرف به دروازه قرآن است و آب چشمه رکناباد از کنار مقبره خواجو می‌گذرد. در سال ۱۳۱۵ آرامگاه او ساخته شد. محل آرامگاه محوطه‌ای بدون سقف که در وسط صفه آن سنگ قبری است و بالای آن محدب و دارای برآمدگی است.
آدرس: ایران. استان فارس. شیراز. دروازه قرآن.

آرامگاه باباطاهر
باباطاهر همدانی ، معروف به بابا طاهر عریان ، عارف، شاعر و دو بیتی سرای اواخر سده چهارم و اواسط سده پنجم هجری ایران و معاصر طغرل بیک سلجوقی بوده است . در آن زمان به پیروان وارسته لقب بابا را می داده اند و عریان به دلیل بریدن وی از تعلقات دنیوی بوده است.
گنبدی منشوری شکل به رنگ فیروزه ای بر فراز تپه ای در شمال غربی #همدان جلوه گری می کند. مقبره اصلی بابا طاهر متعلق به دوره سلجوقیان است. در سال ۱۳۴۵ طراحی جدید آن توسط مهندس سیحون و مهندس فروغی ارائه شد.
در سال ۱۳۴۹ ساخت این بنا به پایان رسید. آرامگاه بابا طاهر از جمله شاهکارهای معماری بوده که طرح اصلی آن از معماری‌های قرون ۷ و ۸ قمری گرفته شده است. برج آرامگاه که بر قاعده ۸ ضلعی قرار گرفته، از سطوح فوقانی تپه ۳۰/۲۰ متر ارتفاع دارد.
آدرس. ایران. استان همدان. شهر همدان. میدان باباطاهر.

آرامگاه عطار نیشابوری
فریدالدین عطار نیشابوری شاعر و عارف نامی #ایران در قرن ششم هجری متولد شد. عطار در نیشابور دکان عطاری داشت و به کار عطاری و درمان بیماران می‌پرداخت. او در زمان حمله مغول به نیشابور در سال ۶۱۸ هجری ازدنیا رفت.امیر علیشیر نوایی در دوره تیموری برروی قبر عطار مقبره ای ساخت. آرامگاه فعلی دارای هشت ضلعی با گنبد کاشیکاری شده و چهار در ورودی است. در وسط بقعه، قبر عطار و یک ستون هشت ترکی به ارتفاع ۳ متر وجود دارد.
در کنار آرامگاه عطار، مقبره کمال الملک هنرمند ایرانی دوره قاجار قرار دارد. طراحی و ساخت بنای این مقبره توسط مهندس هوشنگ سیحون انجام شده است.
آدرس: ایران. خراسان رضوی. نیشابور. خیابان عرفان.

آرامگاه حافظ
خواجه شمس الدین محمد بن بهاءالدین حافظ شیرازی از شاعران بزرگ قرن هشتم ایران است که در اوایل قرن هشتم هجری در #شیراز به دنیا آمد و در اواخر همان قرن در شهر زادگاهش وفات یافت و در محلی که دوست میداشت یعنی گلگشت مصلی به خاک سپرده شد. او به لسان الغیب شهرت دارد.
در سال ۸۵۶، به دستور میرزا ابوالقاسم گورکانی از نوادگان شاهرخ ابن تیمور، آرامگاهی زیبا بر مزارحافظ ساخته شد. حوض بزرگ جلوی مقبره از آب رکن آباد پر می شود و این فضا تبدیل به یک باغ مصفا شد. در سال ۱۳۱۴ خورشیدی به کوشش مرحوم علی اصغر حکمت شیرازی وعلی ریاضی طرح نقشه ی فعلی آرامگاه حافظ ، با طراحی و نظارت مهندس آندره گدار تهیه و اجرا شد و در سال ۱۳۱۶ به اتمام رسید. حافظیه درمجموع ۲۰۰۰۰ متر مربع مساحت و چهار در ورودی دارد.
آدرس: ایران. استان فارس. شیراز. جنوب دروازه قرآن. بلوار گلستان.

آرامگاه شاه نعمت الله ولی
شاه نعمت الله ولی از عرفای سدهٔ هشتم و نهم هجری ایران است.
مقبره او در ماهان است که قدمتی ۷۰۰ ساله دارد، بنای ابتدایی و اصلی آن را احمدشاه بهمنی دکنی پادشاه دکن #هندوستان گذاشت. در کتیبه ورودی بقعه آمده است که این بنا در سال ۸۴۰ قمری ساخته شده است.
در حال حاضر ۳۲۰۰۰ مترمربع مساحت دارد، در آغاز به شکل یک تک بنا با گنبدی بلند بر فراز فضایی چهار گوش درون باغ بزرگی بوده که در دوره‌های بعدی بناهای دیگری در کنار آن ساخته شده است. عمارت تاریخی مرقد شاه نعمت الله ولی، صحن‌ها و رواق‌های پیرامون آن نزدیک به شش هزار متر مربع گستردگی دارد.
آدرس: ایران. استان کرمان. ماهان.

آرامگاه سعدی
سعدی یکی از بزرگترین شاعران تاریخ ادبیات فارسی که در سال ۶۰۶ هجری قمری در خانواده ای سرشناس و دیندار که به دنیا آمد. او علاوه بر عرفان و اخلاق که به توانایی در آنها شهره است؛ طنز پردازی بسیار هنرمند و تواناست. او در زادگاه خود،در سال ۶۹۰ هجری قمری از دنیا رفت و در خانقاهی که اکنون آرامگاه وی می باشد به خاک سپرده شد.
کریمخان زند در سال ۱۱۸۷ قمری، دستور ساخت بنایی ۲ طبقه با گچ و آجر بر بالای مزار سعدی صادر کرد. در دوره قاجاریه نیز توسط فتحعلی شاه این بنا مرمت شد. بنای فعلی این آرامگاه به دستور محمدرضا پهلوی به وسیله انجمن آثار ملی ساخته و در سال ۱۳۳۱ افتتاح شد. این بنا با اقتباسی از چهل ستون #اصفهان و ابنیه قدیمی دیگر با معماری جدید ساخته شده است.
آدرس: ایران. استان فارس. شیراز. بلوار بوستان.

آرامگاه قابوس بن وشمگیر
ابوالحسن قابوس بن وشمگیر بن زیار دیلمى ملقب به شمس المعالى، از امیران سلسلسهٔ زیاری، شاعر و خوشنویس بود.
در اواخر قرن چهارم هجری قابوس پرده‌دار مخصوص خود را که مردی بی‌آزار بود را کشت. لشکریان به خاطر این کار او شورش کرده او را به زندان انداختند و کشتند.
گنبد قابوس یا گنبد قابوس در شهر گنبد کاووس در استان گلستان برجی آجری از سده چهارم هجری است که توسط پادشاه دیلمی، قابوس بن وشمگیر بن زیار دیلمی، به سبک معماری شیوۀ رازی بنا گردید. این بنا یکی از بلندترین بناهای آجری جهان است که بر فراز تپه‌ای خاکی که قریب پانزده متر از سطح زمین بلندتر است قرار دارد.
آدرس: ایران. استان گلستان. گنبر کاووس

آرامگاه شیخ بهایی
بهاءالدین محمد بن حسین عاملی معروف به شیخ بهائی، حکیم، فقیه، عارف، منجم، ریاضیدان، شاعر، ادیب، مورخ و دانشمند نامدار قرن دهم و یازدهم هجری است. او در سال ۹۳۵ هجری قمری در بعلبک #لبنان متولد شد و در نوجوانی به ایران آمد. او در سن ۴۳ سالگی به خاطر علم و اخلاق و پارسایش شیخ‌الاسلام اصفهان شد.
مقبره این دانشمند در حرم امام رضا(ع) و بین صحن امام و آزادی و در جایی که پیشتر محل تدریس او بوده قرار دارد. او در سال ۱۰۳۰ هجری قمری از دنیا رخت بربست.
آدرس: ایران. خراسان رضوی. مشهد. حرم علی بن موسی الرضا(ع).

آرامگاه حکیم ابوالقاسم فردوسی
فردوسی در سال ۳۲۹ هجری قمری در روستای پاژ در طوس خراسان به دنیا آمد ودر سن ۷۲ سالگی درگذشت. به علت اینکه فردوسی شیعه مذهب بود، واعظ طبرستان اجازه دفن او را در گورستان مسلمانان نداد و او را در باغ خودش داخل شهر طوس به خاک سپردند.
آرامگاه او در باغی در ۲۰ کیلومتری شمال شهر مشهد واقع شده است.این بنای یادمان توسط هوشنگ سیحون بر پایهٔ طرح پیشین آن توسط حسین لرزاده طراحی و بازسازی شد.ساختمان کنونی آرامگاه در سال ۱۳۱۳ هم‌زمان با آیین‌های هزاره فردوسی گشایش یافت.
آدرس: ایران. خراسان رضوی. مشهد. توس. بلوار فردوس.