تاریخچه کشت سیب در جهان/ سیب؛ میوه‌ای که انسان را به زمین آورد!
ناظم نیوز: نام سیب در متون مقدس با داستان آفرینش و هبوط انسان به زمین عجین است. یکی از مشهورترین این اشارات در کتاب پیدایش ذکر شده است که به آفرینش و هبوط آدم و حوا اشاره دارد. در کتاب غزل غزل‌های سلیمان نیز از سیب بهعنوان نمادی از زیبایی و محبت نام برده شده است. در قرآن هیچ‌گونه اشاره‌ی مستقیمی به سیب در داستان آدم و حوا وجود ندارد و تنها به این مسئله اشاره می‌شود که خداوند آنها را از ممنوعه بودن میوه‌ی یک درخت آگاه کرده، اما نام آن را ذکر نشده است. سیب در فرهنگ انسانی نماد زیبایی، برکت و تازگی است و در برخی متون اسلامی و عرفانی نیز بهعنوان نماد عشق یا معشوق در نظر گرفته می‌شود. این میوه در طب اسلامی بهعنوان یک میوه‌ی سالم و درمانی شناخته می‌شود و ابن سینا و دیگر پزشکان مسلمان به خواص درمانی آن اشاره کرده‌اند. در این نوشته به تاریخچه‌ی کشت این میوه در ایران و جهان می‌پردازیم.
به گزارش ناظم نیوز به نقل از اخبار روزانه‌ی کشاورزی، سیب از آسیای میانه و منطقه‌ی قفقاز (محل تقاطع کشورهای ارمنستان، گرجستان، ترکمنستان و آذربایجان) سرچشمه می‌گیرد. این مناطق بهعنوان خاستگاه اولیه‌ی سیب‌های وحشی شناخته می‌شوند و اولین درختان سیب وحشی در این مناطق رشد کرده‌اند. درختان سیب وحشی در این مناطق رشد کردند و به‌تدریج انسان‌های از میوه‌های آنها استفاده کردند و سپس با کاشت دانه‌های سیب، سیب بیشتری تولید کردند.
چین باستان از اولین تمدن‌هایی است که در آن سیب بهعنوان یک محصول کشاورزی کشت می‌شد و سابقه‌ی این کار به بیش از ۲۵۰۰ سال پیش بازمی‌گردد.
در هند سیب بهعنوان یک محصول وارداتی شناخته می‌شد و در دوران امپراتوری مغول کشت آن در هند گسترش یافت. سیب همچنین از دیرباز در مناطق مرکزی ایران و آذربایجان کاشته می‌شد. در کشورهای آسیایی شرقی نیز سیب یک میوه‌ی پرطرفدار و یک محصول کشاورزی مهم بود.
در حال حاضر چین، هند و پاکستان از تولیدکنندگان مهم سیب در قاره‌ی آسیا هستند و ژاپن، ایران، کره‌ی جنوبی و ترکیه نیز از کشورهای مهم تولیدکننده‌ی این میوه در این قاره هستند.
تاریخچه‌ی سیب در ایران
سیب از جمله میوه‌هایی است که در ایران سابقه‌ی کشت و مصرفی طولانی دارد. آذربایجان و مناطق مرکزی ایران بهعنوان اولین نواحی کشت سیب در ایران شناخته می‌شوند.
سیب در دوره‌ی هخامنشیان و ساسانیان از میوه‌های پرطرفدار و مهم بود. در آن زمان انواع سیب‌های وحشی و باغی در ایران وجود داشت. پس از فتح ایران توسط مسلمانان، کشت سیب به شکلی منظم‌تر و گسترده‌تر ادامه پیدا کرد. با توجه به شرایط آب‌وهوایی مناسب و زمین‌های کشاورزی زیاد، سیب بهعنوان یک میوه‌ی محبوب در مناطق مختلف ایران کاشته می‌شد.
در دوران صفویه و قاجاریه کشت سیب در ایران رونق بیشتری پیدا کرد و باغ‌های سیب در مناطقی مانند آذربایجان، کردستان، فارس و اصفهان توسعه یافت و سیب بهعنوان محصولی تجاری شناخته شد.
در دهه‌های اخیر کشت سیب به یکی از مهم‌ترین فعالیت‌های کشاورزی در ایران تبدیل شده است و استان‌های آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، فارس، کردستان، مازندران و تهران بزرگ‌ترین تولیدکنندگان آن در کشور هستند و ایران نیز به‌طور کلی از تولیدکنندگان بزرگ سیب در جهان است. سیب ایران علاوه‌بر مصرف داخلی به کشورهای عراق، افغانستان، ترکیه و کشورهای حوزه‌ی خلیج فارس صادر می‌شود. ایران همچنین سیب خشک و فراوری‌شده نیز تولید و صادر می‌کند.
تاریخچه‌ی سیب در اروپا
سیب از آسیای میانه، به‌ویژه قفقاز، به اروپا وارد شد. رومی‌ها و یونانیان باستان از اولین ملت‌هایی بودند که به‌طور گسترده‌ای به کاشت درختان سیب پرداختند. در دوران امپراتوری روم باستان سیب از میوه‌های محبوب مردم بود و به‌طور وسیعی در روم کشت می‌شد. رومی‌ها درختان سیب را به روش‌های مختلفی پرورش می‌دادند و حتی سیب‌های غیرخوراکی و زینتی نیز تولید می‌کردند.
سیب از روم باستان به بخش‌های دیگر اروپا مانند بریتانیای امروزی و کشورهای شمالی اروپا وارد شد. در انگلستان کاشت درختان سیب از قرن‌ها پیش در باغ‌های سلطنتی و باغ‌های کشاورزان این کشور آغاز شد.
در قرون وسطی سیب یکی از میوه‌های مهم قاره‌ی اروپا بود و مصرف آن در آشپزی، شیرینی‌پزی و تولید سرکه رایج بود.
با پیشرفت‌های کشاورزی و باغبانی در دوران رنسانس کشت سیب در اروپا گسترش یافت. در قرن نوزدهم با انقلاب صنعتی و پیشرفت‌های کشاورزی تولید سیب در اروپا به طرز چشمگیری افزایش یافت. در این دوران کشورهایی مانند فرانسه و آلمان به تولید انواع مختلف سیب برای صادرات پرداختند.
امروزه کشورهای بریتانیا، فرانسه، آلمان، اسپانیا و لهستان از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان سیب در اروپا هستند. در لهستان از سیب برای تولید محصولات فراوری‌شده و آب سیب استفاده می‌شود.
در اروپای امروز سیب‌ها به دو دسته‌ی سیب ترش و سیب شیرین تقسیم می‌شوند. سیب‌های شیرین مانند فوجی، گالا و رد دلیشس از سیب‌های شیرین و سیب‌های گریپفورت و بریتیش لاندز از سیب‌های ترش هستند که برای تولید آب سیب و محصولات فراوری‌شده از آنها استفاده می‌شود.
سیب سبز فرانسوی که به نام سیب گرنی اسمیت نیز مشهور است، از معروف‌ترین و محبوب‌ترین گونه‌های سیب در جهان است. این سیب برخلاف نامش، از استرالیا نشئت گرفته است. نخستین‌بار در قرن نوزدهم توسط یک باغبان استرالیایی به نام ماریا اسمیت در حومه‌ی سیدنی کشف شد و بعدها در کشورهای اروپایی مانند فرانسه به محبوبیت رسید. این سیب بهعنوان سیب پختنی برای تهیه‌ی دسرها و شیرینی‌های محبوب اروپایی استفاده می‌شود. طعم ترش و تازه‌ی این نوع سیب سبب شده است که برای تولید مربا و آب سیب و پختن پای سیب از آن استفاده شود.
تاریخچه‌ی سیب در اقیانوسیه
سیب بهعنوان یک محصول وارداتی در دوران استعمار از بریتانیا به استرالیا وارد شد. یک باغبان انگلیسی به نام جان هارگروو اولین درختان سیب را در مستعمرات استرالیا کاشت. در ابتدا درخت سیب تنها در مناطق معتدل و کوهستانی استرالیا کاشته می‌شد. در قرن ۱۹ و ۲۰ پرورش سیب در استرالیا گسترش یافت و این کشور به یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان سیب جهان تبدیل شد. در استرالیا علاوه‌بر سیب‌های معمولی، انواع مختلفی از سیب مانند گالا، فوچی و گرنی اسمیت (سیب سبز فرانسوی) نیز پرورش داده می‌شود. چنان‌چه در بخش مربوط به قاره‌ی اروپا ذکر شد، سیب گرنی اسمیت در ابتدا در حومه‌ی سیدنی کشف شد و بعدها به سیب فرانسوی مشهور شد و در قاره‌ی اروپا کاشته شد.
کشت سیب در نیوزیلند نیز در قرن نوزدهم با ورود مهاجران اروپایی آغاز شد. نیوزیلند امروزه یکی از تولیدکنندگان سیب‌های باکیفیت در جهان شناخته می‌شود و پرورش سیب ارگانیک در این کشور رشد خوبی داشته است و به کشورهای دیگر نیز صادر می‌شود.
تاریخچه‌ی سیب در قاره‌ی آمریکا
کشت سیب در قاره‌ی آمریکا به دوران استعمار و قرن ۱۷ میلادی بازمی‌گردد. اولین درختان سیب از اروپا به مستعمرات آمریکای شمالی منتقل شدند. در سال ۱۶۰۷ یکی از مهاجران انگلیسی به نام جان رولف درختان سیب را در ویرجینیا کاشت.
با گسترش مهاجرت به قاره‌ی آمریکا در قرن ۱۸ و ۱۹، کشاورزان آمریکایی پرورش درختان سیب را برای مصرف تازه و همچنین تولید آب سیب و سرکه‌ی سیب پرورش دادند. کاشت درختان سیب در نیویورک که به سرزمین سیب شهرت داشت، این ایالت را به یکی از تولیدکنندگان اصلی این میوه در آمریکا تبدیل کرد. در طول قرن نوزدهم پرورش سیب در سراسر آمریکا ازجمله ایالت‌های کالیفرنیا، میشیگان و واشنگتن رونق یافت.
سیب در قرن بیستم به یک محصول کشاورزی کلیدی در ایالات متحده تبدیل شد. امروزه با پیشرفت‌های علمی و کشاورزی تنوع سیب‌های کاشته‌شده در آمریکا بیشتر شده است. سیب‌های ارگانیک که بدون استفاده از سموم شیمیایی پرورش داده می‌شوند، در این کشور محبوبیت بیشتری دارند.
کشت سیب در کانادا نیز به اوائل قرن هفدهم برمی‌گردد و استعمارگران اروپایی به‌خصوص فرانسوی‌ها و انگلیسی‌ها اولین نهال‌های سیب را به کانادا بردند. یک کاوشگر فرانسوی به نام ساموئل دو شامپلین در اوائل دهه‌ی ۱۶۰۰ اولین درختان سیب را در منطقه‌ی کبک کاشت. کانادا نیز از تولیدکنندگان بزرگ سیب در جهان است و استان‌های انتاریو، بریتیش کلمبیا، کبک و نوا اسکوشیا مناطق اصلی کاشت سیب در این کشور هستند. به دلیل شرایط آب‌وهوایی کانادا بیشتر گونه‌های مقاوم به سرمای سیب مانند مکینتاش، امپایر، گالا و فوجی در این کشور پرورش داده می‌شود.
سیب در قاره‌ی آفریقا
سیب بهعنوان یک میوه‌ی وارداتی در دوران استعمار به قاره‌ی آفریقا وارد شد. آفریقای جنوبی یکی از اولین کشورهای آفریقا بود که کشت سیب را به‌طور جدی آغاز کرد. آفریقای جنوبی هم‌اکنون نیز یکی از تولیدکنندگان بزرگ سیب در قاره‌ی آفریقاست. در مراکش، الجزایر، مصر و کنیا که آب‌وهوای معتدل‌تری نسبت به سایر نقاط آفریقا دارند، سیب بیشتری تولید می‌شود. کشت سیب در این قاره هنوز به مناطقی محدود است که شرایط آب‌وهوایی مناسبی دارند، اما با توجه به رشد تکنولوژی‌های کشاورزی و تقاضای بالا برای سیب، آینده‌ی تولید این محصول در برخی کشورهای آفریقایی امیدوارکننده به نظر می‌رسد.
